به نام خدا

گل‌نبشته‌ي قانون‌هاي اور‌نم‌مو (( راست )) --- نوشته‌اي از ونديداد به روزگار تازه (( چپ ))

گفته می‌شود که نوشته‌های « اورنم‌مو » ( Ur nammu )‏ ، (٢١٠٠ پیش از میلاد )  که در پیوند با مسایل حقوقی و پادافره‌ای(( کیفری ))‌ روزگار سومری « اور سوم » هستند ،‌ کهن‌ترین قوانین در دست بشری‌اند . گرچه برخی خرده‌قانون‌ها چون قانون « اوروکَگینَ » (( Urukagina )) نیز کهن‌تر از مورد پیشین هستند ، اما مورد اورنم‌مو ، درباره‌ی مجازات گناهان انسان‌ها نوشته شده است . می‌گویند همين قانون بوده که به روزگار حمورابی گردآوری و به روز شد و به نام حمورابی ،‌ فرمان‌روای بابل در سده‌ی هجدهم پیش از میلاد ، نام‌وَر (( مشهور )) شد .
هرچند این همه‌ی داستان نیست . به دیگر سخن ، این‌گونه ادعا ،‌ یک‌سویه و سراسر (( کاملا )) پی‌ورزانه ((متعصبانه )) است . در فرهنگ ایرانی ،‌ آن‌هم به شیوه‌ی نوشتاری ،‌ کهن‌دات‌های (( قوانین کهن )) آریایی در چند فرگرد (( بخش )) از این نسک (( کتاب ))‌ ایرانیان در دست است . درون‌مایه‌های این فرگردها ، پیرامون تشویق به انجام کارهای نیک از دید آمیزه‌ای از مکتب‌های زرتشتی و زروانی ، چون کشت‌ورزی کردن و آب‌یاری نمودن زمین‌ها و گندم کاشتن بوده و از آن سو،‌ پادافره‌هایی درباره‌ی سرپیچی‌ها است. حتا در میان این نوشته‌ها ،‌ اشاره‌های جالبی به « اندازه‌ی مزد یک پزشک » و یا « پادافره آزار رساندن به جانوران سودمند » را داریم که نخستین موارد حقوق پزشکی و درمانی و نیز حقوق جانوران هستند .
زمان نگارش فرگردهای گوناگون وندیداد به‌درستی روشن نیست ،‌ اما می‌دانیم که به‌شوند اشاره به برخی آیین‌های کهن آریاییان ،‌ بسیار کهن‌تر از روزگار هخامنشی بوده و می‌تواند پیش از قانون یادشده‌ی سومری نیز جای گیرد . دراين‌باره ، باستان‌شناس امريكايي « مري ست‌گاست » براين باور است كه اين داده‌ها از روزگار نوسنگي و مس‌سنگي و گسترش كشاورزي به‌دست ما رسيده است .

نویسنده => سینا